image

Tarlada 1 lira olan ürün markette neden 5 TL?

Tarlada 1 lira olan ürün markette neden 5 TL? Özellikle gıda enflasyonunun yüksek olduğu dönemlerde, sık sık bu soruyu duyuyoruz. Meyve ve sebzelerin üretici fiyatları ile nihai tüketici fiyatları arasındaki makas açıldıkça tartışmalar alevleniyor. Üreticiden markete gelene kadar tarım ürünlerinde yaşanan fiyat değişimi, gıda enflasyonunun önemli gerekçelerinden biri olarak gösteriliyor.

Çiftçiden markete oluşan fiyat farkında üretim girdi maliyetlerinin yüksek olmasından iklim değişikliği ve mevsim koşullarına, ürün üreticinin elinden çıkıp tüketiciye ulaşana kadar ki uzun zincirin halkaları elbette etkili. İhracat, ithalat, döviz kurundaki değişimler de.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da (TCMB) bu konuyu bir çalışma ile ele aldı. Okan Eren, Süleyman Hilmi Kal, Mustafa Utku Özmen tarafından hazırlanan çalışmanın adı ”Sebze ve Meyvede Tarladan Tüketiciye Fiyat Farkını Belirleyen Faktörler.”

15 MEYVE VE 13 SEBZE ÜRÜNÜ BAZ ALINDI

Çalışmada, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) gıda sepetinde yer alan 15 meyve ve 13 sebze ürünü baz alındı. Bu ürünler elma, kayısı, muz, kiraz, üzüm, çilek, limon, mandalina, portakal, şeftali, armut, zeytin, fındık içi, fıstık, ceviz içi, domates, soğan, salatalık, yeşil biber, havuz, patlıcan, pırasa, patates, mercimek , nohut, kuru fasulye, pirinç ve sarımsak. Bu ürünlerde çiftçinin eline geçen fiyat (Tarla fiyatı) ile tüketici fiyatları arasındaki oransal farka etki eden faktörler, 2004-2016 yılları için panel veri analiz teknikleri kullanılarak incelendi.

İTHALAT FİYAT MARJINI ETKİLİYOR

Sonuçlar, ithalatın üretime oranının fiyat marjını hem meyve hem de sebzelerde etkilerken, ihracatın üretime oranının ise sadece meyve fiyat marjında etkili olduğuna işaret ediyor.

İthalatın üretime oranındaki 1 puanlık bir artış, sebzede fiyat marjını yaklaşık 0.4 puan yukarı çekerken, meyvede ortalama 0.9 puanlık düşüşe neden olabiliyor.

Türk Lirası’nın değer kaybetmesi (Döviz kuru değişkeninin yükselmesi),meyvelerde daha güçlü olmak üzere fiyat marjı üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturuyor. Meyveler için döviz kuru tarımsal üretimde bir maliyet unsuru olmasına karşın, aynı zamanda perakende satıcıların fiyatlama davranışını da etkiliyor. Döviz kurundaki 1 yüzde puanlık bir artış, sebze fiyat marjını 0.008 puan, meyvelerde ise 0.01 puan yükseltiyor.

ASGARİ ÜCRET DEĞİŞİMİN ETKİSİ YOK

Reel büyüme ve asgari ücret değişimlerinin sebze ve meyve fiyat marjı üzerinde önemli etkisi bulunmuyor.

İthalatın üretime oranındaki 1 puanlık bir artış, sebzede fiyat marjını yaklaşık 0.4 puan yukarı çekiyor.

KURDAKİ 1 PUANLIK ARTIŞ SEBZEDE FİYAT MARJINI 0.008 YÜKSELTİYOR

Döviz kurundaki 1 yüzde puanlık bir artış, sebze fiyat marjında 0.008 puanlık yükselişe neden oluyor. Mazot fiyatı ve Brent petrol fiyatlarının sebze fiyat marjıyla olan ilişkisi ise negatif. Bu iki değişkenin yükselmesi, özellikle üretici maliyetlerini artırarak üretici fiyatlarını yukarı çekiyor ve fiyat marjını düşürücü baskı oluşturuyor.

İTHALAT MEYVE FİYATINI DÜŞÜRÜYOR

İthalatın üretime oranı ile meyve fiyat marjı arasındaki ilişkide o meyvenin yerlisinin olup olmadığı da belirleyici. İthalatın artmasıyla yurt içi arz yükselirken, tüketici ve üretici fiyatları üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturabiliyor. Bulgular, ithalatın üretime oranındaki 1 puanlık meyve artışın fiyat marjında ortalama 0.9 puanlık düşüşe neden olabileceğine işaret ediyor.

Döviz kurundaki 1 yüzde puanlık artış ise meyvelerde fiyat marjını ortalama 0.01 puan yükseltiyor.

İHRACAT MEYVE FİYATINI ARTIRIYOR

İhracatın üretime oranı meyvelerde fiyat marjını artıran bir etken. İhracat daha çok yurtdışı fiyatların yurtiçine göre daha yüksek olmasından dolayı gerçekleştiriliyor. İhracatın üretime oranının artması, yurt içi arzı azaltırken üretici ve tüketici fiyatlarını artırıyor. Üretim maliyetlerine ilişkin göstergelerden olan mazot ve Brent petrol fiyatlarındaki artışlar ise, çiftçi fiyatları üzerinde daha etkili olduğundan fiyat marjını azaltıcı etki yapıyor.

leave your comment


Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.

Uploading