Korona günlerinde çalışırken işçi ve işverenin yükümlülükleri neler?

KOVİD-19 dolayısıyla karantina tedbirlerinin uygulandığı dönemde fırın, market ve sağlık sektörü ile kargo şirketleri başta olmak üzere bazı sektörlerdeki işçiler hiç ara vermeksizin çalıştılar. Geçen haftadan itibaren başta otomotiv olmak üzere birçok sektörde ise yeniden işbaşı yapıldı. Fabrikalar genelde risksiz gruptaki çalışanlarına işbaşı yaptırdı.

Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü personeli yoğun bir mesai harcayarak karantina döneminde iş yerlerinde uygulanması gereken tedbirleri sektörler itibarıyla belirledi. İşçi ve işveren açısından bu tedbirlere uyulması her zamankinden daha büyük önem taşıyor.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca, işbaşı yapan veya ara vermeksizin faaliyetine devam eden işletmelerde KOVİD-19 ile ilgili işyeri özelindeki tehlikelerin belirlenerek ayrı bir risk değerlendirmesi yapılması veya mevcut risk değerlendirmesinin güncellenmesi gerekiyor. Bakanlık, risk değerlendirmesi yapılırken dikkat edilmesi gereken temel ilkeleri şöyle belirledi:

Çalışanların işyerinde nerede ve nasıl KOVİD-19 virüsüne maruz kalabileceğine ilişkin değerlendirme yapılmalı.

İşyerinde işin özelliği nedeniyle yüksek risk altındaki çalışanlar belirlenmeli, iş süreçleri ve çalışma şekilleri yeniden planlanmalı.

İşyerinde aynı anda bulunan çalışan sayısının asgari oranda tutulması için uzaktan çalışma, dönüşümlü çalışma, çalışma süresinin organizasyonu gibi planlamalar yapılmalı.

Maruziyetin azaltılması için, özellikle yemekhane ve dinlenme alanlarında, sosyal mesafenin artırılmasına ilişkin önlemler belirlenmeli.

Kronik rahatsızlığı olanlar, hamileler gibi çalışanların bireysel risk faktörleri belirlenmeli ve bu çalışanların korunması için gerekli tedbirler değerlendirilmeli.

Enfeksiyonun önlenmesi için alınması gereken temel önlemler belirlenmeli.

Hasta kişilerin nasıl belirleneceği ve izolasyonun nasıl sağlanacağına ilişkin politika ve prosedürler belirlenmeli.

İşyerinde çalışanlara verilmek üzere KOVİD-19 virüsüne karşı koruma sağlamaya uygun ve yeterli sayıda kişisel koruyucu donanım tedarik edilmeli.

Kanun gereği hazırlanan Acil Durum Planında salgın hastalıklara karşı alınması gereken nleyici ve sınırlandırıcı tedbirler KOVİD-19’a ilişkin olarak güncellenerek devreye alınmalı.

Çalışan temsilcileri ve çalışanlar güncellenen acil durum planı hakkında bilgilendirilmeli ve plan kapsamında ne yapmaları veya yapmamaları gerektiğinin farkında olmaları sağlanmalı.

İşyerinde KOVİD-19 enfeksiyonu salgınına karşı alınmış ve alınması gereken tedbirler hakkında çalışanlar veya temsilcilerinin görüşleri alınmalı.

İŞÇİ ÇALIŞMAKTAN KAÇINABİLİR

İşveren gerekli sosyal mesafelere uygun çalışma planı yapmazsa, maske siperlik gibi koruyucu malzemeleri sağlamazsa, işçilerin dezenfektan ve diğer temizleyicilere ilişkin hijyen ihtiyaçlarını karşılamazsa işçiler ciddi ve yakın tehlike tespiti için iş yerindeki iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurabilir. Çalışan sayısı 50’den az olan iş yerlerinde kurul olmadığı için doğrudan işverene başvuru yapılır.

Kurul veya işveren çalışanların öne sürdüğü ciddi ve yakın tehlike iddiasını yerinde bulursa, işçiler gerekli önlemler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücretleri de ödenmeye devam eder. İşveren gerekli önlemlerdi almadığı takdirde işçi iş akdini haklı gerekçe ile fesheder ve kıdem tazminatını da alır.

İŞİN DURDURULDUĞU İŞYERİNİ İZİNSİZ ÇALIŞTIRAN İŞVERENE HAPİS CEZASI

Şikayet üzerine veya re’sen inceleme yapan bakanlık müfettişleri de bir işyerindeki çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan husus tespit ettiğinde, tehlike giderilinceye kadar işyerinin bir bölümünde veya tamamında işi durdurabilir.

İşyerinde durdurulan işlerde izinsiz çalışma yaptıran işveren veya işveren vekillerine 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası uygulanır.

TEDBİRE UYMAYAN İŞÇİ İŞTEN ATILABİLİR

Kanun, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uymayan çalışanlara yönelik de yaptırımlar öngörüyor. Buna göre, çalışanlar kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşüremezler. Bu nedenle işverenin sağladığı maske, siperlik gibi ekipmanları kurallara uygun şekilde kullanmak zorundalar. Örneğin işyeri servisinde veya kapalı mekanda kullanması gerektiği halde maske kullanmayan işçi, uyarılara rağmen maske kullanmamaya devam ettiği takdirde diğer işçilerin sağlığını tehlikeye attığı gerekçesiyle tazminatsız işten çıkartılabilir.

BAKANLIKTAN İŞVERENE KOVİD-19 TAVSİYELERİ

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün KOVİD-19 dolayısıyla işyerlerine yönelik tavsiyeleri şöyle:

İşyerine ziyaretçi giriş çıkışları kısıtlanmalı.

Aciliyeti olmayan etkinlikler iptal edilmeli.

Toplantılar sınırlandırılmalı ve kalabalık düzenlenmemeli.

Toplantılarda sosyal mesafeye dikkat edilmeli, asgari sayıda kişi ile yapılmalı. Mümkün olduğunca çevrimiçi veya konferans görüşmesi yoluyla toplantı yapılmalı.

Çalışanların giydikleri kıyafetler hijyen kurallarına göre yıkanmalı ve havalandırılmalı, iş kıyafetleri ile gündelik kıyafetler ayrı tutulmalı.

Çalışan sayısı, sosyal mesafeyi koruyacak şekilde mümkün olan en az sayıda tutulmalı.

Evden çalışma imkanı olan personel evden çalışmaya yönlendirilmeli.

Çalışanların molaları ve yemek araları sosyal mesafeyi koruyacak şekilde düzenlenmeli.

Büyük çalışma ekipleri daha küçük gruplar şeklinde düzenlenmeli. Bu kapsamda vardiya usulü çalışmaya geçilmeli veya vardiya sayıları artırılmalı.

Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek şekilde düzenlenmeli.

İşyerinde hijyen önlemleri alınmalı, çalışanların kişisel hijyenlerini sağlamaları için yeterli ve gerekli malzeme ve ekipmanlar temin edilmeli.

Ziyaretçi veya müşteri potansiyeli bulunan işletmelerde bunlarla ilk önce muhatap olan bütün çalışanlar, KOVİD-19 enfeksiyonu salgını ve bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve alınacak tedbirler hakkında derhal bilgilendirilmeli.

Ziyaretçiler ve müşteriler de işyerinde KOVİD-19 enfeksiyonu salgınına dair alınan ve uyulması gereken kurallar hakkında bilgilendirilmeli.

Atıkların toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması konularında çalışanlar bilgilendirilmeli.