İlk hedef milli gelirin yüzde 10’u büyüklüğünde fon varlığı

Kıdem tazminatının fona dönüştürülmesi konusu yeniden Türkiye’nin gündemine girdi. Konuyla ilgili olarak TÜRK-İŞ, HAK-İŞ, TOBB ve TİSK temsilcilerine iki hafta önce, istihdam kalkanı paketi kapsamında ön bilgilendirme yapıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen haftaki kabine toplantısından sonra “Çalışanlara tamamlayıcı emeklilik sigortası sunacak bir çalışma başlatıyoruz. Tamamlayıcı emeklilik sigortası ile aynı zamanda ilave emeklilik desteği alınabilmesini de sağlayacağız. Böylece çalışanlarımız emeklilikte daha da rahat edecekler” şeklinde açıklama yaptı.

Erdoğan’ın bu açıklamasının ardından Hazine Maliye Bakanı Berat Albayrak, Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk ile birlikte işçi sendikaları ve işveren örgütlerine düzenleme hakkında bilgi vererek önerilerini bildirmelerini istedi. Tarafların önümüzdeki günlerde tekrar bir araya gelmesi bekleniyor. Taslağa göre, kıdem tazminatı konusunda iki model üzerinde duruluyor.

Birinci modelde, çalışılan her yıl için 19 günlük kıdem tazminatının mevcut sistemde olduğu gibi aynen devam etmesi, 11 gün için de işverence her ay brüt ücretin yüzde 3’ü oranında tamamlayıcı emeklilik sistemine (TES) prim yatırılması öngörülüyor.

İkinci modelde ise işverenin TES’e brüt ücretin yüzde 4’ü oranında prim yatırması, işçiden de ücret düzeyine göre değişen oranlarda prim kesilmesi planlanıyor. Buna göre, işçilerden yapılacak prim kesintisi şöyle olacak:

Asgari ücretli işçilerden brüt ücretin yüzde 0.5’i

Ücreti bir asgari ücretten fazla 2 asgari ücretten az olan işçilerden yüzde 1.5

Ücreti 2 asgari ücret ve üzeri olan işçilerden yüzde 2.5

İşçi başına asgari ücretin yüzde 1’i oranında da devlet katkısı yapılacak.

Ayrıca, damga vergisi, gelir vergisi indirimi, stopaj indirimi yoluyla da 0.5 puanlık katkı sağlanacak. Böylece, asgari ücretli bir işçi için TES’e aylık yüzde 6 oranında prim aktarılacak.

Yeni sistemin 1 Ocak 2022 tarihinde hayata geçirilmesi planlanıyor. Mevcut çalışanlar için birinci model zorunlu, ikinci model ise isteğe bağlı olacak. Tamamlayıcı emeklilik sisteminde biriken paranın yüzde 25’i 60 yaşında ödenecek. Kalanı emekli aylığı olarak bağlanacak.

60 yaşından önce ise ilk kez konut alımı, evlilik, ağır hastalık veya bir defalığına işten çıkış halinde ödeme yapılacak. Bu şekilde her bir gerekçe kapsamında yapılacak ödeme tutarı, hesapta o tarihe kadar biriken paranın yüzde 10’u oranında olacak. Birden fazla sebeple para çekilmesi halinde, biriken paranın en fazla yüzde 20’si alınabilecek.

60 yaşından önce ve 60 yaşında çekilecek toplam para tutarı, hesapta biriken paranın yüzde 30’unu aşamayacak.

MİLLİ GELİRİN YÜZDE 10’U BÜYÜKLÜĞÜNDE FON

Hazine Maliye Bakanı Berat Albayrak, geçen yıl nisan ayında Yeni Ekonomi Programı Yapısal Dönüşüm Adımları’nı açıklarken, güçlü bir tamamlayıcı emeklilik sistemini hızla hayata geçirmeyi planladıklarını söyledi. Albayrak, tamamlayıcı emeklilik sisteminin bir parçası olarak kıdem tazminatı fonunun hayata geçirileceğini, çalışanlardan ve işverenden yapılacak kesintilerin bireysel emeklilik sistemi (BES) ile entegre kıdem tazminatı fonunda toplanacağını belirtti. Albayrak, “Bu yeni yapıyla birlikte 5 yılda, sistemde biriken fonların milli gelirin yüzde 10’unun üstüne çıkacağını öngörüyoruz” dedi.

2020 Programı’nda, bu yıl gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) 4 trilyon 872 milyar lira olması öngörülüyor. Yüzde 10 hedefine ulaşılması, 2020 yılı rakamlarıyla 500 milyar liralık bir fon büyüklüğü anlamına geliyor.

GSYH’nın yüzde 10’u oranındaki hedefe kıdem tazminatı fonu ve mevcut bireysel emeklilik sistemleriyle birlikte ulaşılması öngörülüyor. 5 Haziran 2020 itibarıyla 6.8 milyon kişinin yer aldığı bireysel emeklilik sisteminde (BES) 135.4 milyar lira, 5.5 milyon kişinin yer aldığı otomatik katılım sisteminde (OKS) de 9.7 milyar lira birikmiş bulunuyor. İkisinin toplam büyüklüğü 145 milyar liraya ulaşıyor.

TES’TE NE KADAR TOPLANACAK?

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre, 4/a statüsünde çalışan sayısı mart ayı itibarıyla 14 milyon 300 bin kişiye ulaşıyor. SGK’ya bildirilen ortalama günlük kazanç 151.19 TL, aylık brüt kazanç ise 4 bin 535.70 TL.

Birinci model hayata geçerse, işveren her ay brüt ücret üzerinden yüzde 3 oranında prim ödeyecek. Kişi başına aylık ortalama prim 136.07 TL olacak. Tüm işçiler için ödenecek aylık prim 1 milyar 946 milyon lira, yıllık prim de 23 milyar 349 milyon lira olacak.

İkinci model hayata geçtiğinde toplanacak prim tutarları ise şöyle olacak: Ortalama brüt ücret asgari ücretin yüzde 150’si düzeyinde olduğu için işçi payı olarak ortalama yüzde 1.5 oranında prim kesilecek. Bu, kişi başına aylık 68.03 TL prim anlamına geliyor. İşverenden, brüt ücretin yüzde 4’ü oranında kesilecek prim kişi başına 181.43 TL olacak. Devlet katkısı asgari ücret üzerinden yapılacağı için kişi başına aylık 29.43 TL devlet katkısı yapılacak. Böylece, ikinci modelde kişi başına aylık 278.89 TL prim toplanacak. Tüm işçiler için toplanacak prim aylık 3 milyar 988 milyon, yıllık 47 milyar 857 milyon lira olacak.